سازگار‌سازی هوش مصنوعی با فضای مدیریتی ایران
هوش مصنوعی (AI) در جهان امروز نه تنها یک فناوری پیشرفته، بلکه ابزاری راهبردی برای تحول نظام‌های مدیریتی و حکمرانی به شمار می‌رود. بسیاری از کشورها با به‌کارگیری ظرفیت‌های این فناوری توانسته‌اند در حوزه‌هایی همچون تصمیم‌گیری، تحلیل داده، پیش‌بینی بحران‌ها و افزایش بهره‌وری، تغییرات چشمگیری ایجاد کنند. با این حال، در ایران مسئله‌ی اصلی صرفاً «استفاده از هوش مصنوعی» نیست، بلکه چگونگی سازگار‌سازی این فناوری با فضای مدیریتی کشور است. فضای مدیریتی ایران به دلیل ساختارهای بوروکراتیک، مقاومت فرهنگی در برابر نوآوری و چالش‌های زیرساختی، نیازمند راهبردی ویژه برای بهره‌برداری از ظرفیت‌های AI است.
- چالش‌های فرهنگی و ذهنی در مدیریت: یکی از مهم‌ترین موانع سازگار‌سازی هوش مصنوعی در ایران، ذهنیت سنتی و مقاومت بخشی از مدیران در برابر فناوری‌های نوین است. بسیاری از مدیران هنوز به روش‌های سنتی تصمیم‌گیری متکی هستند و هوش مصنوعی را تهدیدی برای جایگاه مدیریتی خود می‌دانند. این مسئله باعث می‌شود حتی در صورت دسترسی به ابزارهای هوشمند، از آن‌ها به صورت حداقلی یا نمایشی استفاده شود. بنابراین، تغییر ذهنیت مدیریتی و ارتقای سواد دیجیتال در سطح مدیران عالی و میانی، نخستین گام برای سازگار‌سازی AI با فضای مدیریتی ایران است.
- ضعف زیرساخت‌ها و داده‌ها: هوش مصنوعی بدون داده‌های دقیق و شفاف کارایی ندارد. متأسفانه در ایران، نظام داده‌ای در بسیاری از حوزه‌ها پراکنده، ناقص و غیرشفاف است. نبود استانداردهای مشترک برای جمع‌آوری و پردازش داده، به‌ویژه در حوزه‌های حساس مانند اقتصاد، سلامت و محیط زیست، مانع اصلی بهره‌برداری از ظرفیت‌های AI است. برای سازگار‌سازی موفق، باید زیرساخت‌های داده‌ای ملی بازسازی و یکپارچه‌سازی شوند و قوانین شفاف در زمینه مالکیت، امنیت و حریم خصوصی داده‌ها تدوین گردد.
- بومی‌سازی هوش مصنوعی در حکمرانی: یکی از الزامات سازگار‌سازی، بومی‌سازی الگوریتم‌ها و راهکارهای هوش مصنوعی است. استفاده صرف از مدل‌های خارجی ممکن است با نیازها، ارزش‌ها و شرایط خاص ایران همخوانی نداشته باشد. برای مثال، در حوزه مدیریت شهری یا نظام بانکی، طراحی الگوریتم‌های متناسب با الگوهای مصرف داخلی، شرایط اجتماعی و محدودیت‌های تحریم، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی و شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند نقش کلیدی در این فرآیند ایفا کنند.
- اصلاح ساختار مدیریتی و سیاست‌گذاری: هوش مصنوعی زمانی در مدیریت ایران موفق خواهد بود که ساختارهای سیاست‌گذاری و اجرایی به‌گونه‌ای اصلاح شوند که شفافیت، پاسخگویی و تصمیم‌گیری داده‌محور جایگزین روش‌های سلیقه‌ای و رانتی گردد. این امر نیازمند ایجاد نهادهای مستقل برای نظارت بر استفاده از AI، تدوین راهبرد ملی هوش مصنوعی و بازنگری در نظام آموزشی برای تربیت نیروهای متخصص است.
- فرصت‌ها و دستاوردهای بالقوه: در صورت سازگار‌سازی هوش مصنوعی با فضای مدیریتی ایران، دستاوردهای گسترده‌ای قابل دستیابی است؛ از جمله افزایش بهره‌وری در سازمان‌های دولتی، بهبود مدیریت منابع طبیعی و انرژی، شفاف‌سازی نظام بانکی و مالی، بهینه‌سازی سیاست‌های رفاهی و کاهش فساد اداری. در واقع، AI می‌تواند ابزار عبور از بسیاری از گره‌های مدیریتی کشور باشد، به شرط آنکه با واقعیت‌های بومی و ساختار مدیریتی سازگار گردد.
سازگار‌سازی هوش مصنوعی با مدیریت در ایران صرفاً یک انتخاب فناورانه نیست، بلکه یک ضرورت راهبردی است. غفلت از این سازگار‌سازی، شکاف ایران با کشورهای پیشرو را عمیق‌تر خواهد کرد و موجب از دست رفتن فرصت‌های توسعه‌ای می‌شود. برای تحقق این امر، باید ذهنیت مدیران اصلاح شود، زیرساخت‌های داده‌ای تقویت گردد، الگوریتم‌ها بومی‌سازی شوند و سیاست‌گذاری‌ها در جهت شفافیت و نوآوری بازطراحی شوند. تنها در این صورت است که هوش مصنوعی می‌تواند از یک ابزار لوکس به یک موتور تحول‌آفرین در حکمرانی و مدیریت ایران تبدیل شود.
دکتر عباس خداپرست
#هوش_مصنوعی #مدیریت #دکتر_عباس_خداپرست #عباس_خداپرست #بومی_سازی #ایران
